دستورالعمل ATEX (Directive 2014/34/EU) چارچوب قانونی برای تولید، بازاریابی و استفاده از تجهیزات و سیستم‌های محافظتی در محیط‌های مستعد انفجار را مشخص می‌کند. این محیط‌ها ممکن است شامل گازهای قابل اشتعال، بخارات، گرد و غبار یا مواد فیبری باشند که خطر بالقوه ایجاد انفجار دارند.
اهداف و الزامات ATEX
ایمنی کارکنان و محیط زیست:
جلوگیری از حوادث و خسارات ناشی از انفجار در محیط‌های صنعتی.
انطباق فنی:
تضمین انطباق تجهیزات و سیستم‌ها با استانداردهای ایمنی خاص.
برچسب‌گذاری ویژه:
تجهیزاتی که در محیط‌های مستعد انفجار استفاده می‌شوند، باید دارای برچسب‌گذاری مطابق با دسته‌بندی‌های ATEX باشند.
مناطق خطر در ATEX
منطقه 0:محیط‌هایی که در آن گازهای قابل اشتعال دائماً یا برای مدت طولانی وجود دارند.تجهیزات باید بالاترین سطح ایمنی را داشته باشند.
منطقه 1:محیط‌هایی که احتمال وجود گازهای قابل اشتعال در شرایط عادی عملیات وجود دارد.تجهیزات باید به صورت ایمن طراحی و تولید شوند.
منطقه 2:محیط‌هایی که گازهای قابل اشتعال تنها در شرایط غیرمعمول وجود دارند.نیاز به تجهیزات با سطح ایمنی متوسط.
گروه‌های تجهیزات ATEX
گروه I:
تجهیزات مورد استفاده در معادن زیرزمینی یا محیط‌هایی که احتمال وجود متان یا گرد و غبار زغال‌سنگ وجود دارد.
گروه II:
تجهیزات مورد استفاده در صنایع مختلف مانند پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، یا انبارهای گاز.
فرآیند دریافت گواهینامه CE برای تجهیزات ATEX
شناسایی الزامات:
تولیدکننده باید الزامات خاص مرتبط با محیط‌های انفجاری را شناسایی کند.
ارزیابی ریسک:
تجزیه‌وتحلیل خطرات بالقوه انفجار.
تست محصول:
آزمایش تجهیزات در شرایط شبیه‌سازی‌شده برای تضمین ایمنی.
تهیه مستندات فنی:
شامل گزارش‌های آزمون، تحلیل ریسک، و مشخصات طراحی.
صدور گواهینامه توسط نهادهای Notified Body:
ارزیابی مستقل توسط سازمان‌های معتبر.
برچسب‌گذاری:
نصب نشان CE و اطلاعات ویژه ATEX روی محصول.
دسته‌بندی تجهیزات ATEX
1. تجهیزات (Equipment):
این دسته شامل تجهیزاتی است که به صورت مستقیم در محیط‌های انفجاری استفاده می‌شوند:
پمپ‌ها: انتقال سیالات با حداقل خطر ایجاد جرقه.
موتورها: موتورهای الکتریکی و مکانیکی با عایق‌بندی خاص برای جلوگیری از انفجار.
سنسورها: ابزارهایی که پارامترهای محیطی (دما، فشار، گاز) را بدون خطر جمع‌آوری می‌کنند.
2. سیستم‌های محافظتی (Protective Systems):
این سیستم‌ها طراحی شده‌اند تا از وقوع یا گسترش انفجار جلوگیری کنند:
سیستم‌های تهویه: کاهش تراکم گازهای قابل اشتعال در محیط.
شعله‌گیرها (Flame Arrestors): جلوگیری از انتقال شعله از یک منطقه به منطقه دیگر.
استانداردهای کلیدی ATEX
EN 60079
این استاندارد یکی از جامع‌ترین اسناد برای تجهیزات الکتریکی و غیراکتریکی در محیط‌های خطرناک است.
هدف: تعریف الزامات ایمنی برای طراحی، نصب، نگهداری، و آزمایش تجهیزات مورد استفاده در مناطق مستعد انفجار.
زیرمجموعه‌های مهم:
EN 60079-0 الزامات عمومی برای تجهیزات استفاده‌شده در محیط‌های خطرناک.
EN 60079-1 سیستم‌های حفاظتی ضد انفجار (Flameproof Enclosure).
EN 60079-2 حفاظت با استفاده از فشار مثبت در تجهیزات.
EN 60079-10 طبقه‌بندی مناطق خطرناک بر اساس نوع و غلظت گازها و مواد اشتعال‌زا.
I.
کاربردها:
پالایشگاه‌ها، صنایع شیمیایی، و ذخیره‌سازی گاز.
جلوگیری از انفجار در خطوط لوله یا تجهیزات مرتبط با مواد قابل اشتعال.
الزامات:
ارزیابی عملکرد شعله‌گیرها در شرایط مختلف.
قابلیت اطمینان در مواجهه با شعله‌های انفجاری.
IEC 61508:
این استاندارد به ایمنی عملکردی سیستم‌های الکتریکی، الکترونیکی، و قابل برنامه‌ریزی الکترونیکی در محیط‌های خطرناک می‌پردازد.
سطوح ایمنی عملکردی SIL))
استاندارد سطوح مختلف ایمنی را مشخص می‌کند و طراحی و آزمون سیستم‌ها بر اساس این سطوح انجام می‌شود.
کاربرد:
سیستم‌های کنترل صنعتی، نظارتی و حفاظتی.
سیستم‌های خاموشی اضطراری، ردیابی و کاهش گازهای خطرناک.
EN 1127-1
این استاندارد دستورالعملی برای پیشگیری از ایجاد انفجار در تجهیزات و سیستم‌های صنعتی است.
الزامات:
جلوگیری از ایجاد منابع جرقه.
ارزیابی خطرات مرتبط با مواد قابل اشتعال.
کنترل غلظت گازها و بخارات.
EN ISO 80079-36 و EN ISO 80079-37
موضوع: تجهیزات غیراکتریکی که در محیط‌های مستعد انفجار استفاده می‌شوند.
کاربرد:
استانداردهای طراحی تجهیزات مکانیکی مانند پمپ‌ها و کمپرسورها.
اهمیت:
این استانداردها به تجهیزاتی که با الکتریسیته کار نمی‌کنند نیز توجه ویژه دارند.
فرآیند دریافت گواهینامه CE تحت ATEX
ارزیابی ریسک:
تولیدکننده باید محیط استفاده و خطرات بالقوه را ارزیابی کند.
طراحی و ساخت:
تجهیزات باید مطابق با استانداردهای ایمنی و الزامات منطقه موردنظر طراحی شوند.
آزمایش محصول:
تجهیزات توسط آزمایشگاه‌های معتبر مورد ارزیابی و تست قرار می‌گیرند.
تهیه مستندات فنی:
شامل گزارش‌های طراحی، آزمون‌ها و ارزیابی‌های ریسک.
صدور گواهینامه توسط Notified Body:
تجهیزات باید توسط یک نهاد ارزیابی مستقل تایید شوند.
نصب برچسب CE و اطلاعات ATEX:
محصولاتی که تایید می‌شوند باید برچسب CE و مشخصات ATEX را داشته باشند.
محصولاتی که شامل ATEX می‌شوند
تجهیزات صنعتی:
کمپرسورها، پمپ‌ها، موتورها، ژنراتورها.
سیستم‌های محافظتی:
فیلترها، تهویه‌ها، و سیستم‌های کنترل انفجار.
ابزار اندازه‌گیری:
سنسورهای فشار، دما، و جریان.
تجهیزات الکترونیکی:
دوربین‌های مداربسته، ردیاب‌های گاز.
اخرین اپدیت:19 آذرماه 1403