دستورالعمل 2006/42/EC یا دستورالعمل ماشین‌آلات یکی از قوانین اصلی اتحادیه اروپا است که الزامات بهداشتی و ایمنی اساسی (EHSRs) برای ماشین‌آلات جهت اطمینان از ایمنی کاربران و تسهیل تجارت آزاد آن‌ها در بازار داخلی اروپا تعیین می‌کند. این دستورالعمل برای طراحی، ساخت و قرار دادن ماشین‌آلات در بازار کاربرد دارد.
هدف دستورالعمل
هماهنگ‌سازی استانداردها: ایجاد استانداردهای ایمنی و عملکردی یکسان برای ماشین‌آلات در سراسر اتحادیه اروپا.
کاهش خطرات: کاهش خطرات مربوط به استفاده، نگهداری و نصب ماشین‌آلات.
دسترسی آزاد به بازار: اطمینان از اینکه ماشین‌آلات بدون نیاز به الزامات اضافی می‌توانند در کشورهای عضو اتحادیه اروپا مبادله شوند.
دامنه دستورالعمل ماشین‌آلات
این دستورالعمل برای موارد زیر اعمال می‌شود:
ماشین‌آلات: مجموعه‌ای از قطعات به هم پیوسته که برای انجام یک وظیفه خاص طراحی شده‌اند و معمولاً توسط منبع انرژی (برق، نیروی دستی و ...) به کار می‌افتند.
تجهیزات قابل تعویض: تجهیزات اضافی که برای تغییر یا گسترش عملکرد ماشین‌آلات استفاده می‌شود (مثلاً مته‌ها).
اجزای ایمنی: تجهیزاتی که برای ایمنی ضروری هستند و وظیفه‌ای خاص برای ایمنی دارند (مثل دستگاه‌های توقف اضطراری).
لوازم بلند کننده: اجزای به کار رفته در ماشین‌آلات بلند کننده (مثل طناب‌ها، زنجیرها).
دستگاه‌های انتقال مکانیکی قابل جابجایی: اجزای انتقال‌دهنده انرژی بین تجهیزات (مثل تسمه‌های انتقال‌دهنده).
ماشین‌آلات نیمه‌کامل: زیرمجموعه‌هایی که هنوز به طور کامل برای انجام عملکرد مشخص خود تکمیل نشده‌اند.
زیرمجموعه‌های ماشین‌آلات و جزئیات آن‌ها
1. ماشین‌آلات صنعتی
نمونه‌ها:
نوار نقاله‌ها: برای حمل و نقل خودکار مواد در کارخانه‌ها استفاده می‌شوند.
ربات‌های مونتاژ: وظایف تکراری در خطوط تولید را با دقت بالا انجام می‌دهند.
ماشین‌آلات CNC: دستگاه‌های کنترل عددی کامپیوتری برای برش، حفاری و ماشین‌کاری دقیق.
ریسک‌ها و استانداردها:
خطرات ناشی از گیرکردن قطعات متحرک.
خطرات الکتریکی ناشی از سیستم‌های خودکار.
این تجهیزات باید از سیستم‌های ایمنی مانند قفل‌های حفاظتی، سپرها و دکمه‌های توقف اضطراری بهره‌مند باشند.
2. ماشین‌آلات مصرفی
نمونه‌ها:
چمن‌زن‌ها: برای کوتاه کردن چمن‌ها با کمترین تلاش از طرف کاربر طراحی شده‌اند.
ماشین‌های لباسشویی: برای شست‌وشوی لباس‌ها به همراه سیستم چرخش و کنترل آب.
ریسک‌ها و استانداردها:
خطرات ناشی از تیغه‌های تیز (در چمن‌زن‌ها).
ایمنی الکتریکی و نشت آب (در ماشین‌های لباسشویی).
این تجهیزات باید استانداردهایی در زمینه سهولت استفاده، کاهش نویز و کنترل‌های کاربر پسند داشته باشند.
3. ماشین‌آلات ساختمانی
نمونه‌ها:
بیل مکانیکی‌ها: ماشین‌آلات سنگین برای حفاری و جابه‌جایی مواد ساختمانی.
جرثقیل‌ها: ماشین‌آلات بلندکننده برای جابه‌جایی اجسام سنگین در سایت‌های ساختمانی.
ریسک‌ها و استانداردها:
خطرات ناشی از سقوط اجسام سنگین.
خطرات مکانیکی و الکتریکی مرتبط با سیستم‌های بلندکننده.
این ماشین‌آلات نیاز به الزامات ایمنی خاص مانند سیستم‌های پایدارکننده، هشدارهای صوتی و سیستم‌های ایمنی در برابر بار اضافی دارند.
4. اجزای ایمنی
نمونه‌ها:
پوشش‌های حفاظتی: اجزای محافظتی که مانع از تماس کاربر با قسمت‌های خطرناک می‌شوند.
دستگاه‌های توقف اضطراری: سیستم‌هایی که در مواقع بحرانی باعث توقف سریع ماشین‌آلات می‌شوند.
ریسک‌ها و استانداردها:
این اجزا برای جلوگیری از آسیب‌های جدی به کاربر یا کاهش خطرات جدی در حین کار طراحی شده‌اند.
اجزای ایمنی باید دارای گواهینامه‌ها و تأییدیه‌های معتبر باشند که نشان‌دهنده رعایت الزامات ایمنی در طراحی و عملکرد آن‌ها است.
الزامات ایمنی در دستورالعمل ماشین‌آلات
ایمنی طراحی: ماشین‌آلات باید از نظر طراحی به گونه‌ای باشند که خطرات بالقوه برای کاربران را کاهش دهند.
برچسب‌گذاری و هشدارها: تمام ماشین‌آلات باید برچسب‌های ایمنی و دستورالعمل‌های مناسب برای استفاده ایمن داشته باشند.
آزمایش و بازرسی: قبل از قرار دادن ماشین‌آلات در بازار، باید آزمایش‌های ایمنی انجام شود و مطابق با دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا تأییدیه ایمنی دریافت کنند.
استانداردهای ایمنی در دستورالعمل ماشین‌آلات
استانداردهای مختلفی برای اطمینان از ایمنی ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی در دستورالعمل ماشین‌آلات 2006/42/EC وجود دارد. این استانداردها به طور کلی شامل دو دسته کلی هستند:
استانداردهای فنی: این استانداردها به طراحی و ساخت ماشین‌آلات اشاره دارند و بر الزامات فنی لازم برای کاهش خطرات تأکید دارند.
استانداردهای ایمنی: این استانداردها بر روی تجهیزات ایمنی، سیستم‌های کنترل و روش‌های پیشگیری از حوادث تمرکز دارند.
استانداردهای کلیدی در زمینه ماشین‌آلات
برخی از استانداردهای مهم که در دستورالعمل 2006/42/EC و برای ایمنی ماشین‌آلات در اتحادیه اروپا اعمال می‌شوند، عبارتند از:
EN ISO 12100:
این استاندارد اصول عمومی برای طراحی ایمن ماشین‌آلات را پوشش می‌دهد. این استاندارد به تجزیه و تحلیل خطرات و ارزیابی ریسک‌ها اشاره می‌کند و همچنین راهکارهایی برای پیشگیری از این خطرات ارائه می‌دهد. این استاندارد بر روی محافظت از افراد در برابر خطرات ناشی از ماشین‌آلات تأکید دارد.
EN 60204-1:
این استاندارد به الزامات ایمنی و دستورالعمل‌های مربوط به سیستم‌های الکتریکی ماشین‌آلات اشاره دارد. این استاندارد به ویژه در طراحی و نصب سیستم‌های برق ماشین‌آلات کاربرد دارد و شامل مقرراتی برای حفاظت در برابر الکتریسیته، جلوگیری از خطرات الکتریکی و محافظت در برابر نقص‌های الکتریکی است.
EN ISO 13849-1:
استانداردی است که برای طراحی سیستم‌های کنترل ایمنی در ماشین‌آلات استفاده می‌شود. این استاندارد به حفاظت در برابر خطرات ناشی از عملکرد نادرست سیستم‌های کنترلی در ماشین‌آلات پرداخته و برای اطمینان از عملکرد ایمن سیستم‌های الکترونیکی طراحی شده است.
EN ISO 14120:
این استاندارد به نیازمندی‌های حفاظتی و ایمنی سیستم‌های حفاظتی فیزیکی اشاره دارد. سیستم‌های حفاظتی مانند درب‌ها، پوشش‌ها و سپرهای حفاظتی باید طبق این استاندارد طراحی شوند تا خطرات ناشی از قطعات متحرک و خطرات فیزیکی کاهش یابد.
EN 13857:
این استاندارد به الزامات ایمنی برای قسمت‌های متحرک ماشین‌آلات اشاره دارد. هدف آن کاهش خطرات ناشی از قطعاتی است که ممکن است به صورت تصادفی توسط کاربر یا نیروی انسانی در معرض قرار گیرند.
ISO 11161:
استانداردی برای ماشین‌آلات نیمه‌کامل است که در آن به الزامات طراحی و تولید ماشین‌آلاتی اشاره می‌شود که هنوز کامل نیستند و به صورت مجموعه‌ای از اجزای مختلف برای نصب و راه‌اندازی نیاز دارند.